Zamanda Yolculuk: Atatürk’ün Tekerlek İzleri

Otomobiller pek çok insan için bir yerden diğer bir yere götürme aracı olarak görülse de aslında zamanın gizli tanığıdır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk’e hizmet eden makam otomobillerini ise önemli bir kilometre taşı olarak görebiliriz.

YAZARLAR

Halil İbrahim Altay

2/16/20253 min read

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Atatürk, herhangi bir makam aracı talebinde bulunmamıştır. Ancak Meclis’in isteği üzerine, 9 Temmuz 1925’te Mercedes-Benz’in Sindelfingen fabrikasına ilk araç siparişi verilmiştir. Nisan 1926’da Atatürk’ün bizzat imzaladığı belgeyle teslim alınan bu araç, Mercedes’in Türkiye’deki ilk faaliyetlerine de zemin hazırlamıştır. Alman otomotiv devi, bu siparişin ardından kısa süre içinde, 5 Ağustos 1925’te Horen Serkizyan vekaletiyle marka tescilini gerçekleştirmiştir.

Siyah ve petrol yeşili renklerine sahip olan dört silindirli otomobil, 100 beygir gücündeydi. Ön koltuğu siyah deri kaplıyken, arka kısmında oldukça konforlu kumaş koltuklar bulunuyordu. Atatürk’ün ilk makam aracı, yaklaşık 10 yıl boyunca özellikle yabancı devlet büyükleri ve misafirlerin seyahatlerinde kullanılmıştır. Ancak envanterden çıkarıldıktan sonra araca ne olduğu bilinmemektedir.

Siyah Mercedes’in yerini daha sonra yine siyah renkli bir Lincoln almıştır. 1934 model Lincoln K-B, markanın cabrio gövde tipine sahip tek otomobili olarak öne çıkmaktadır. Toplamda iki adet bulunan bu zırhlı araçlar, 6.3 litrelik güçlü bir V12 motora sahip olup 150 beygir güç üretmektedir. Atatürk’ün sağlığında, törenlerde halkı selamlama aracı olarak kullanılan iki Lincoln K-B, Atatürk’ün vefatının ardından uzun yıllar resmi tören aracı olarak görev yapmıştır. 1958 yılında ise bu tarihi otomobiller Anıtkabir’e devredilmiştir.

1934 model Lincoln K serisine ait otomobillerden biri 2015 yılında, diğeri ise geçtiğimiz Temmuz ayında restorasyonun tamamlanmasının ardından törenle teslim edilmiştir. Her iki araç da şu anda Anıtkabir’de bulunan müzede ziyaret edilebilir durumdadır.
Atatürk döneminde kullanılan son makam aracı ise bir Cadillac’tı. Kurucusu olduğu İş Bankası tarafından hediye edilen 1936 model Cadillac 80, Atatürk için özel olarak üretilmişti. 6.0 litre hacmindeki V12 motoru sayesinde 150 beygir güç üreten bu araçta, o dönemde nadir bulunan 3 ileri senkromeçli manuel şanzıman da yer almaktadır.

Genellikle Atatürk’ün Dolmabahçe'deki son günlerinde kullanılan bu otomobil, 1959 yılına kadar bakanlıklar tarafından korunmuş. Anıtkabir’de müze kurulmasıyla Atatürk’ün ebedi istirahatgâhına konulan araç ilk haliyle 23 Nisan Kulesi’nde sergileniyor. Bu arada Cadillac’ın da tıpkı kardeşleri gibi önümüzde ki yıl kapsamlı bakıma alınmasının planlandığını belirtelim.

Atatürk’ün envanterdeki araçlar arasındaki tercihiyle ilgili, yıllarca şoförlüğünü yapan Remzi Öztuş’un beyanı oldukça dikkat çekicidir. Öztuş, Atatürk’ün otomobiller konusunda fazla bilgisi olmadığını belirterek, “Hükümet Amerika’da özel bir Lincoln yaptırırken, aynı dönemde İş Bankası da bir Cadillac ısmarlamıştı. Bir gün beni çağırdı ve ‘İki arabamız var, iki kurum da ekseriyetle kendi arabalarının kullanılmasını talep ediyor. Şimdi hangisine bineceğiz?’ diye sordu. Ben de kendisine Cadillac’ı önerdim ve o günden vefatına kadar Cadillac’a bindik.” ifadelerini kullanmıştır.
Bu yazımızda, bir döneme tanıklık eden otomobilleri birlikte hatırlamaya çalıştık. Bu vesileyle, Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ü saygı ve hürmetle anıyoruz